Đề thi tiếng Anh năm nay khá tốt, vừa giúp học sinh thi tốt nghiệp đạt điểm trung bình khi hỏi về kiến thức ngữ pháp căn bản, nhưng cũng lại có tính phân loại để tìm ra được học sinh giỏi tiếng Anh. Các trường đại học dựa vào kết quả bài thi sẽ chọn được học sinh giỏi tiếng Anh thật sự.

Đề thi này được xây dựng có tính toán tỉ mỉ về ý đồ phân loại kiến thức, đã hướng tới mức độ bài thi đánh giá kỹ năng và sự thành thạo tiếng Anh chứ không còn quẩn quanh ở mức độ kiểm tra kiến thức tiếng Anh rời rạc.

Đối với học sinh có trình độ trung bình và chỉ thi tiếng Anh như môn tốt nghiệp, bài thi có một tỷ lệ phù hợp những câu hỏi dễ, đảm bảo học sinh học đúng, đủ chương trình phổ thông sẽ làm được và đạt điểm trung bình.

Mục tiêu của đề thi còn là để làm cơ sở xét tuyển vào đại học. Nên với một bài thi kéo dài 90 phút, với 64 câu hỏi trắc nghiệm và 2 câu hỏi viết trong đó có một câu đòi hỏi viết tự luận với một đoạn văn dài 140 từ, thì thực sự chỉ có những học sinh thành thạo tiếng Anh mới có thể đạt từ điểm 8 trở lên. Vì khi để ý kỹ vào các câu hỏi trắc nghiệm thì tỷ lệ những câu hỏi ngữ pháp máy móc còn khá ít, những câu hỏi thiên về đánh giá sự thành thạo tiếng Anh tăng cao. Ví dụ việc tập trung câu hỏi vào các cụm từ kết hợp tự nhiên (collocations), thành ngữ (idioms), như: pay a visit (thực hiện chuyến thăm - câu 15, mã đề 259), hay make room for (dành chỗ cho - âu 23, mã đề 259)... thì sẽ tìm được học sinh giỏi.

Tôi phải nhấn mạnh rằng việc đưa các cụm từ vào bài thi là một điều rất cần thiết chứ không phải là đánh đố học sinh. Vì sự thực việc sử dụng thành thạo các cụm từ là tiêu chí kiểm tra của các bài thi tiếng Anh quốc tế như IELTS hay TOEFL, trong đó những thí sinh càng biết nhiều cụm từ, sử dụng đúng trong tình huống thì càng được đánh giá cao.

Bên cạnh đó, 2 bài đọc với 20 câu hỏi và mức độ khó của nội dung bài đọc tương đương trình độ B2, cũng là một lựa chọn khoa học của người ra đề. Vì tốc độ đọc tài liệu và xử lý ngôn ngữ tốt trong thời gian ngắn là một tiêu chí rõ ràng để đánh giá sự thành thạo tiếng Anh. 

Các em không nên than vãn về độ dài và độ khó của bài đọc. Vì trong thực tế, các em sẽ còn phải đọc nhiều tài liệu tiếng Anh với độ dài lớn hơn, và ngôn ngữ phức tạp hơn nữa. Và mục đích của học tiếng Anh là dùng được trong cuộc sống chứ không phải để bàn luận về độ ngắn hay dài, khó hay dễ của các bài đọc. 

Nếu đề thi tăng cường thêm một bài đọc nhỏ nữa với mức độ khó cao hơn cả về từ vựng và câu hỏi, thì tôi tin chắc việc phân loại học sinh giỏi sẽ còn tốt hơn nữa. Vì 2 bài đọc này chưa đủ sức thách thức với những em học sinh giỏi tiếng Anh.

Trong phần thi viết, người ra đề đưa vào 5 câu hỏi viết lại câu cũng là một điểm thú vị. Thay vì chỉ cho viết tự luận, điều mà chỉ học sinh khá tiếng Anh mới dễ dàng thực hiện, thì các câu hỏi viết lại câu sẽ là cơ hội cho học sinh trung bình lấy điểm, vì đơn giản là các em chỉ cần biết cấu trúc ngữ pháp tương ứng để có thể viết lại câu đã có mà giữ nguyên ý. Chỉ có điều đề thi này hơi gây chút lúng túng cho người xem vì sự thay đổi liên tục giọng Mỹ và giọng Anh trong cùng bài thi. 

Các câu hỏi ngữ pháp thì sử dụng tiếng Anh giọng Anh nhiều, và câu hỏi trong bài viết cũng sử dụng giọng Anh, nhưng bài đọc thì lấy hoàn toàn tiếng Anh giọng Mỹ. Nếu mục tiêu của người ra đề là cho học sinh đối diện với một thứ tiếng Anh quốc tế giống như thực tế sau này các em phải đối mặt, thì tôi cho là một điều hợp lý. Nhưng có lẽ các thầy cô phải nhắc nhở học sinh nhiều về mục tiêu học tiếng Anh quốc tế chứ không phải chỉ chú trọng vào một loại giọng duy nhất.

Đề thi này cũng mang hơi thở thời sự khi có đề cập tới chuyến thăm của tổng thống Obama gần đây, và bài thi viết tập trung hỏi vào lợi ích của việc học bơi, một vấn đề khá bức xúc gần đây khi nhiều học sinh bị đuối nước mỗi khi hè đến.

Qua đề thi này, tôi có lời nhắn tới thí sinh thi năm sau là các em nên chịu khó học từ vựng và đặc biệt là học các cụm từ dựa theo các bài đọc tiếng Anh có tính thời sự cao, sau đó tích cực viết lại bài tóm tắt cho những gì mình đã đọc, và chú ý đưa vào bài tóm tắt những cụm từ mà các em vừa tra cứu được từ bài đọc. Theo như bài thi năm nay thì các yếu tố mang tính ngữ pháp thuần túy đã bị bỏ dần, và nếu còn thì chúng cũng rất dễ, không thể làm các em mất điểm. Không đánh đố về ngữ pháp, nhưng đòi hỏi sự am hiểu rộng rãi về từ vựng và tốc độ xử lý ngôn ngữ nhanh là một cách kiểm tra rất khoa học.

Từ vựng ở đề thi này, và đặc biệt là các cụm từ ở dạng thành ngữ, cụm từ kết hợp tự nhiên lại được ưu tiên kiểm tra, cho thấy xu thế ra đề tiếng Anh ở kỳ thi này đã gần với các bài thi quốc tế. Có thể kỹ năng đánh giá nhìn bề ngoài thì khác nhau, nhưng điểm cốt lõi hướng đến của đề thi vẫn là nhằm đánh giá sự thành thạo về khả năng tiếng Anh thực thụ.